Rozwój ruchowy niemowlęcia to temat, który spędza sen z powiek wielu rodzicom. Jednym z częstszych zmartwień jest napięcie mięśniowe u niemowlaka – zarówno wzmożone, jak i obniżone. To, jak maluch układa ciało, reaguje na bodźce i wykonuje ruchy, może wiele powiedzieć o jego układzie nerwowo-mięśniowym. W tym artykule przyjrzyjmy się dokładnie, czym jest wzmożone napięcie mięśniowe, jakie są jego przyczyny, jak się objawia, a także jakie ćwiczenia mogą pomóc w jego redukcji. Omówimy również, czym jest obniżone napięcie mięśniowe oraz kiedy zazwyczaj napięcie mięśniowe u niemowląt się normuje.

Napięcie mięśniowe u niemowlaka – przyczyny

Napięcie mięśniowe to zdolność mięśni do odpowiedniego napięcia w spoczynku i podczas ruchu. W niemowląt ocenia się je już po urodzeniu, a następnie w trakcie regularnych badań pediatrycznych. Nieprawidłowości w tym zakresie mogą mieć różne przyczyny:

Niedojrzałość układu nerwowego – często obserwowana u wcześniaków,
Przebyta asfiksja porodowa – niedotlenienie okołoporodowe może wpływać na funkcjonowanie mięśni,
Zaburzenia neurologiczne – takie jak mózgowe porażenie dziecięce,
Urazy okołoporodowe – szczególnie kręgosłupa i głowy,
Genetyczne i metaboliczne choroby – wpływające na funkcjonowanie mięśni i nerwów,
Nieprawidłowe ułożenie w ciąży – np. ciążowy niedobór miejsca (ciąża bliźniacza, małowodzie).

Nie każde dziecko z nietypowym napięciem mięśniowym ma poważne zaburzenia. Często przyczyną jest przejściowa niedojrzałość układu nerwowego, która ustępuje samoistnie.

Zobacz również: refluks u niemowlaka.

Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka

Wzmożone napięcie mięśniowe (hipertonia) oznacza, że mięśnie niemowlęcia są nadmiernie napięte – dziecko może sprawiać wrażenie „sztywnego”. Objawia się to trudnościami w wykonywaniu swobodnych ruchów i zwiększonym oporem podczas zmiany pozycji ciała. Może dotyczyć całego ciała lub jego wybranych części, np. karku, kończyn czy tułowia.

Wzmożone napięcie nie zawsze wskazuje na poważną chorobę. Jednak warto skonsultować się z pediatrą lub neurologopedą dziecięcym, jeśli objawy się utrzymują lub nasilają. Wczesna diagnoza pozwala na szybkie wdrożenie terapii, co znacząco poprawia rokowania rozwojowe dziecka.

Zobacz również: kolki u niemowląt.

Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka – objawy

Rodzice, którzy obserwują swoje dziecko na co dzień, mogą zauważyć objawy wzmożonego napięcia mięśniowego, takie jak:

Prężenie ciała i odginanie głowy do tyłu, zwłaszcza podczas leżenia na plecach,
Zaciskanie dłoni w piąstki i trudność w ich otwieraniu,
Sztywność kończyn – trudności z wyprostowaniem rąk i nóg,
Unikanie kontaktu wzrokowego lub trudności z podnoszeniem głowy,
Niechęć do leżenia na brzuchu,
Asymetria ciała – jedna strona ciała może być bardziej aktywna,
Opóźnienie w osiągnięciu kamieni milowych, takich jak obracanie się, unoszenie głowy, siadanie.

Warto podkreślić, że jedno z wymienionych zachowań nie musi oznaczać problemu – znaczenie ma ich częstotliwość, intensywność oraz współwystępowanie.

Zobacz również: biegunka u niemowlaka.

Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka – ćwiczenia

Jeśli u dziecka zdiagnozowano wzmożone napięcie mięśniowe, lekarz najczęściej zleca rehabilitację – najczęściej metodą NDT-Bobath lub Vojty. Oto przykładowe ćwiczenia wspomagające rozwój dziecka w domu (zawsze po konsultacji z terapeutą!):

Pozycje symetryczne

Układaj niemowlę na brzuchu kilka razy dziennie na twardym podłożu. Pozycja ta pomaga wzmacniać mięśnie szyi, ramion i tułowia oraz przeciwdziała asymetrii.

Ćwiczenia rozciągające

Delikatne rozciąganie rąk i nóg – najlepiej w formie zabawy. Zginaj i postuj kończyny z zachowaniem pełnej kontroli i obserwacją reakcji dziecka.

Noszenie „na tygryska”

Noszenie noworodka na przedramieniu, brzuszkiem w dół, pomaga rozluźnić napięte mięśnie pleców i brzucha oraz stymuluje układ przedsionkowy.

Kołysanie na piłce gimnastycznej

Umieść dziecko na dużej piłce (na brzuszku) i delikatnie kołysz w przód-tył oraz na boki. To świetne ćwiczenie równoważne i rozluźniające.

Kontakt skóra do skóry

Noszenie dziecka przy ciele działa uspokajająco, stymuluje czucie głębokie i pomaga wyrównać napięcie mięśniowe.

Wszystkie ćwiczenia powinny być wykonywane regularnie, najlepiej w spokojnym otoczeniu i po wcześniejszym instruktażu fizjoterapeuty.

Zobacz również: rodzaje płaczu niemowlaka.

Obniżone napięcie mięśniowe u niemowlaka

Przeciwnym zjawiskiem do hipotermii jest hipotonia, czyli obniżone napięcie mięśniowe. Takie dzieci są często określane jako „wiotkie”. Typowe objawy to:

Luźne, bezwładne kończyny,
Opóźniony rozwój motoryczny – trudności z unoszeniem głowy, przewracaniem się,
Brak oporu przy ruchu kończynami,
Słabe napięcie brzucha i karku.

Obniżone napięcie może również wynikać z niedojrzałości układu nerwowego, ale czasem jest oznaką poważniejszych schorzeń. Podobnie jak w przypadku wzmożonego napięcia – niezbędna jest konsultacja ze specjalistą oraz terapia wspomagająca rozwój.

Zobacz również: niespokojny sen niemowlaka.

Kiedy mija napięcie mięśniowe u niemowlaka?

W przypadku dzieci z przejściowymi zaburzeniami napięcia mięśniowego (niedojrzałość układu nerwowego), poprawa często następuje do 3.-6. miesiąca życia. Kluczowa jest wczesna diagnoza i rozpoczęcie terapii. Im szybciej zostaną wdrożone odpowiednie ćwiczenia i wsparcie rozwojowe, tym większa szansa na prawidłowy rozwój motoryczny dziecka.

W sytuacjach bardziej złożonych, np. przy trwałych zaburzeniach neurologicznych, napięcie mięśniowe może nie ulec normalizacji samoistne i wymagać będzie długotrwałej rehabilitacji. Niezależnie od diagnozy, każde dziecko ma swój indywidualny rytm, rozwoju, dlatego nie warto porównywać go do rówieśników, ale warto obserwować skoki rozwojowe i słuchać specjalistów.